Ostatnimi czasy zewsząd docierały do mnie zachwyty nad niejakim Thomasem Bernhardem. Niedawno wydano w Polsce dwa jego opowiadania, z których jedno okrzyknięto arcydziełem („Tak”). Te zamierzam przeczytać już niedługo, a tymczasem wziąłem się za nieco wcześniejsze z jego dzieł, uważane ponoć za najważniejsze spośród całej twórczości – „Korektę”.
Pierwszą rzeczą, na którą niechybnie zwraca się uwagę jest forma. Długie zdania, ciągnące się nieraz przez kilka stron, z powtarzającymi się frazami i tematami. I tak przez całą książkę. Są tylko dwa rozdziały. W połowie dzieła znajdziemy – prześwit (nazwijmy go tak, nawiązując do treści) – będący też zmianą perspektywy. A poza tym – ściana tekstu. Prozę tę określa się powszechnie mianem melodyjnej, rytmicznej, i trudno nie zgodzić się z takimi określeniami. Narracja krąży wokół pewnych punktów i tematów, oddalając się i zbliżając, pulsacyjnie, niczym fala, akcentowana pewnymi stałymi frazami, raz za razem, niczym uderzenia bębna. O ile na początku byłem do takiej formy nastawiony sceptycznie, to w pewnym momencie poddałem się tej melodii całkowicie i z przyjemnością pochłaniałem kolejne słowa, przytulnie zanurzony w muzyce języka.
Czymże jest owa tytułowa korekta? Obsesją naukowca, perfekcjonisty, budującego dzieło swojego życia – Stożek – tak, dosłownie stożek, dom w kształcie stożka – w środku austriackiego lasu. Dom, który byłby idealnym odzwierciedleniem charakteru jego siostry, dom, w którym po zamieszkaniu miałaby osiągnąć pełnię szczęścia. Dążeniem do perfekcji i nadania sensu rzeczywistości, uporządkowaniu otaczającego nas świata. Świat opisujemy za pomocą języka, stąd tak istotna jest tutaj ta warstwa. Thomas Bernhard chciał ponoć w tej powieści urzeczywistnić postulaty filozofii Wittgensteina („Granice mojego języka oznaczają granice mojego świata”), swojego przyjaciela, na którym zresztą wzorowany jest główny bohater.
Moje wydanie (Czytelnik, 2015) zawiera świetne posłowie tłumacza – Marka Kędzierskiego – w którym zarysowuje on historię powstania dzieła, umieszcza „Koretkę” w szerszym kontekście całej twórczości pisarza, podsuwa tropy interpretacyjne i podaje, co o książce mówił sam Bernhard. Ponadto zwraca uwagę, że oryginał zawiera dużo błędów (takich jak nielogiczne i niegramatyczne zdania) wyraźnie wynikających z niedostatecznej, nomen omen, korekty oryginału, skutku pośpiechu wydawnictwa. Cóż, ja w polskim tekście żadnych błędów nie dostrzegłem, wręcz przeciwnie, byłem urzeczony językowym pięknem, tym większe zatem brawa dla pana Marka.
Nie będę oryginalny i przyłączę się do zachwytów. To wielka literatura. Nic tylko czytać. Czytać, czytać, poddać się magii słów, płynąć przez melodię języka, przedzierać przez meandry szaleństwa i absurdu, a może odnaleźć w nich wyższy sens. A po lekturze przejrzeć „Traktat logiczno-filozoficzy” Wittgensteina.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz